Galatia (/ɡəˈleɪʃə/; Ancient Greek: γαλατία, Galatía, "Gaul") was an ancient area in the highlands of central Anatolia, roughly corresponding to the provinces of Ankara, çorum, and Yozgat, in modern Turkey. Galatia was named after the Gauls from Thrace (cf. Tylis), who settled here and became its ruling caste in the 3rd century BC, following the Gallic invasion of the Balkans in 279 BC. It has been called the "Gallia" of the East, Roman writers calling its inhabitants Galli (Gauls or Celts).

The Galatians (Ancient Greek: γαλάται, romanized: Galátai; Latin: Galatae, Galati, Gallograeci; Greek: γαλάτες, romanized: Galátes, lit. 'Gauls') were a Gallic(Celtic) people of the Hellenistic period that dwelt mainly in the north central regions of Asia Minor or Anatolia, in what was known as Galatia, in today's Turkey. In their origin they were a part of the great migration which invaded Macedon, led by Brennus. The originals who settled in Galatia came through Thrace under the leadership of Leotarios and Leonnorios c. 278 BC. They consisted mainly of three tribes, the Tectosages, the Trocmii, and the Tolistobogii, but there were also other minor tribes. They spoke a Celtic language, the Galatian language, which is sparsely attested.

In the 1st century AD, many Galatians of the Roman Empire were Christianized by Paul the Apostle's missionary activities. The Epistle to the Galatians by Paul the Apostle is addressed to Galatian Christian communities and is preserved in the Bible (i.e. the New Testament).

ԳԱՂԱՏԻԱ Գալատաիա (γαλατία), պատմական երկիր Փոքր Ասիայում։ Հս-ից և հս-արմ-ից սահմանակից է եղել Պափլագոնիային ու Բութանիային, արմ ից՝ Փռուգիային, արլ-ից՝ Պոնտոսին ու Կապադովկիային։ Ըստ հունա-հռոմեական մատենագիրների, գաղատները (կելտական կամ գաղատական միալեզու երեք ցեղեր, շուրջ 20 հզ. մարդ) մ. թ. ա. մոտ 280-ին թափանցել են Փոքր Ասիա և մի քանի տասնամյակ զբաղվել ավարառությամբ։ Բութանիայում ծավալված գահակալական ներքին կռիվների ժամանակ Նիկոմեդես I թագավորը մ. թ. ա. 278-ին գաղատների օգնությամբ զգալիորեն ընդարձակել է իր սահմանները։ Սելևկյան թագավոր Անտիոքոս I մ. թ. ա. 277-ին զսպատներին հաղթելու համար ստացել է Սոտեր («փրկիչ») մականունը։ Պարտվելով և հալածվելով Պերգամոնի Ատալոս I թագավորից՝ մ. թ. ա. 231-ին գաղատները բնակվել են Փռուգիայի լեռնային և երկրագործության համար սակավ պիտանի տարածքում, որը նրանց անունով այնուհետև կոչվել է «Գաղատիա»: Մ. թ. ա. III դ. Գ. մտել է Սելևկյան պետության մեջ։ Գ-ի բնիկները՝ փռուգացիները, դյուրությամբ յուրացրել էին հուն, լեզուն ու հելլենիստական մշակույթը, իսկ գաղատները տակավին V դ. պահպանել էին իրենց լեզուն ու սովորույթները՝ դժվարությամբ ենթարկվելով հելլենականացման։ Ստրաբոնը վկայում է, որ գաղատների 3 ցեղից յուրաքանչյուրը սկզբում բաժանվել է 4 տետրարքների։ Այդ 12 տետրարքները կառավարվել են 300 անդամից ընտրված ընդհանուր խորհրդով, իսկ ամեն մի ցեղ ունեցել է իր առաջնորդը։ Գաղատները հիմնականում զբաղվել են անասնապահությամբ և առևտրով։ Մագնեսիայի ճակատամարտում (մ. թ. ա. 189-ին) գաղատները կռվել են Հռոմի դեմ Սելևկյան թագավոր Անտիոքոս III Մեծի բանակում։ Վերջինիս պարտությունից հետո անկախացել են, ապա ենթարկվել Պերգամոնի թագավորությանը։ Մ. թ. ա. 166-ին Հռոմի միջամտությամբ Գ. հռչակվել է ինքնավար իշխանություն՝ գաղատ տետրարքոսների գլխավորությամբ։ Մինչև Միհրդատյան առաջին պատերազմը (մ. թ. ա. 89-85) Գ. մտել է Պոնտոսի թագավորության մեջ։ Այդ պատերազմում Գ-ի ավագանու զգալի մասը, Միհրդատ VI-ի հրամանով, սրատվել Է՝ հռոմ. կողմնորոշում ունենալու համար։ Հռոմ. զորավարներ Լուկուլլոսի և Գնեոս Պոմպեոսի բանակներում Գ-ի զորքերը կռվել են թե՝ Պոնտոսի թագավոր Միհրդատ VI-ի, թե՝ Հայոց թագավոր Տիգրան Բ-ի դեմ։ Պոնտոսի թագավորության անկումից (մ. թ. ա. 66) հետո Պոմպեոսը գաղատ զորավար Դեյոտարոսին ճանաչել է Գ-ի թագավոր՝ նրան հանձնելով Պոնտոսի զգալի մասը և Փոքր Հայքը։ Մեծ Հայքի թագավոր Արտավազդ Բ դստերը կնության էր տվել Դեյոտարոսի որդուն։ Մ. թ. ա. 48-ին, երբ Փարսալոսի (Թեսալիա) ճակատամարտում պարտվել է Պոմպեոսը, Դեյոտարոսը, թեև անցել է Հուլիոս Կեսարի կողմը, սակայն զրկվել է տիրույթների մեծ մասից։ Գ-ից անջատած հողերը Հուլիոս Կեսարը միացրել է Պերգամոնին, Փոքր Հայքը՝ Կապադովկիային։ Իսկ մայրական գծով գաղատական արքունի տոհմից սերած Միհրդատ Պերգամոնցին Դեյոտարոսին հավասար իրավունքներ է ստացել բուն Գ-ի նկատմամբ։ Հուլիոս Կեսարի մահից (մ. թ. ա. 44) հետո, անցնելով Հռոմում իշխանությունը գրաված հակակեսարական կուսակցության կողմը, Դեյոտարոսը վերագրավել է կորցրած հողերը։ Մ. թ. ա. 41-ին Գ-ի գահը տիրել է նրա զորավար և դպիր Ամինտասը, որը Հռոմի եռապետ Մարկոս Անտոնիոսի համաձայնությամբ նվաճել է Պիսիդիան, մասամբ Լիկաոնիան և Պամփիլիան։ Օգոստոս կայսեր մատուցած ծառայության համար Ամինտասը ստացել է նաև Քարուտ Կիլիկիան։ Ամինտասի մահից (մ. թ. ա. 25) հետո Օգոստոսն իրեն հայտարարել է Գ-ի ժառանգորդ և այն դարձրել կայսերական նահանգ՝ Անկյուրա կենտրոնով։ Հայաստանի և Պարթևաստանի դեմ պատերազմներում այնուհետև Գ. եղել է Հռոմի կարևոր ռազմակայան։ Փոքր Ասիայում հռոմ. գլխավոր ռազմուղին Բութանիայի Նիկոմեդիա քաղաքից ձգվելով մինչև Անկյուրա, այնտեղից ճյուղավորվել է դեպի հս-արլ. (Պոնտոս), արլ. (Հայաստան) և հվ. (Կիլիկիա): Ս. թ. ա. 5-ին Հռոմը Գ-ի նահանգին է միացրել Պափլագոնիան, մ. թ. ա. 2-ին՝ Գաղատական Պոնտոսը, մ. թ. 64-ին՝ Պոլեմոնյան Պոնտոսը, 65-ին՝ Փոքր Հայքը, 74-ին՝ Կապադովկիան, որի պատճառով այդ նահանգը հունա-հռոմեական աղբյուրներում կոչվել է Գաղատիա-Կապադովկիա -Արմենիա-Պափլագոնիա-Պոնտոս-Փռուգիա։ Տրայանոս կայսեր ժամանակ (98-117) Փոքր Ասիայում հռոմ. գլխավոր ռազմակայան է դարձվել Կապադովկիան, որն անջատվել է Գ-ից որպես առանձին նահանգ։ Անտոնինոս Պիոս կայսրը 138-ին Կիլիկիա նահանգին է միացրել Լիկաոնիան ու Իսավրիան։ III դ. վերջին և IV դ. սկզբին Գ. մնում էր իբրև կայսրության առանձին նահանգ։ IV դ. վերջից Գ. միացվել է Պոնտական դիոցեզին։ Գ. եկեղեցական առանձին թեմ Էր՝ Անկյուրա կենտրոնով։ XI դ. Գ. նվաճել են թուրք-սելջուկները, XIV դ.՝ թուրք-օսմանցիները։ Գ-ի նշանավոր քաղաքներն են եղել Պեսինոնտը, Անկյուրան, Ամարիոնը, Գորդիոնը, Տավիոնը, Գանգրան։ Պեսինոնտն ու Գորդիոնը գտնվել են Սանգարա գետի վրա, որոնցից առաջինը եղել է փռուգացիների դիցամայր Կիբելայի հնագույն սրբազան կենտրոնը, երկրորդը՝ Փռուգիայի Գորդիոս թագավորի աթոռանիստը։ Ամարիոնը, ըստ ավանդական պատմության, եղել է հին աշխարհի նշանավոր առակագիր Եզոպոսի ծննդավայրը։