Uit de gedenkschriften van een voornaam Nederlandsch beamte

Over de tweede helft der achtiende en het begin der negentiende eeuw

Medegedeeld door Mr. H. Van A

AD Donker - Rotterdam

softcover

284 pagina's

Wie bewust meemaakte hoe in 1748 vele Amsterdammers tegen het stelsel van belasting verpachten in opstand kwamen, en hoe Nederland in 1813 zijn onafhankelijkheid herkreeg, kan veel vertellen. 
Een zeker mijnheer X hééft dat gedaan, en zijn memoires worden in dit boek opnieuw uitgegeven. Het bevat geen zware verhandelingen over het politiek bestel der Republiek en de veranderingen na 1795, noch over de economie, het recht en de godsdienst, maar tussen de verhalen over historische figuren die hierin tot leven komen, flitsen telkens de problemen die mensen bewogen. Het brengt ons in direct contact met die tijd, die voor velen zo ver af ligt.

Het helpt de lezer zich zelf te herkennen in die gekwelde Willem V, radeloos in een onregeerbare staat; i de orangistische regent die van zijn patroon Willem V posten krijgt; in de patriotse regent die buiten de prijzen valt en in de oppositie gaat ; in de burger die tegen de oligarchie en de statenbond opstaat; in de prolétariër die , straatarm en zonder enige ontwikkeling, toegankelijk is voor het geld der orangisten en dan de huizen der burgers plundert. 

Zijn zulke memoires dan niet erg subjectief? Mijnheer X behoorde tot een min of meer aristocratische familie, was aanvankelijk tegen en later voor de stadhouder. Hij geeft zijn oordelen echter onpartijdig gebaseerd op eigen waarneming, en zijn voorstelling wijkt aanzienlijk af van het toen gangbare beeld, waarin de orangisten goed en de tegenstanders slecht waren; bovendien identificeert hij niet Oranje met de orangisten.

Waarschijnlijk ligt daar de reden dat noch hij zelf noch zijn zoon deze gedenkschriften publiceerde, en dat, toen A.W. Engelen, Thorbeckiaan en oud-kantonrechter te Tiel, deze papieren bewerkte en in 1882 uitfaf, de namen van de schrijver en de bewerker niet genoemd werden. 
Subjectief? Geen historicus zal nog beweren, tenzij hij in een filosofisch dogma gelooft, dat hij de geschiedenis geeft. 

Deze heruitgave vult een lacune, mag men zeggen, wij zijn arm aan memoires, zeker uit die tijd. Het is niet geschreven in de pathetische vergrote trant der restauratie, maar helder en modern, wat waarschijnlijk aan de bekwame bewerker te danken is. 

COMBINATIETIP: een kwaad leven