Wstęp: Aleksander Gieysztor
Kompletna historia polskich banknotów
(The complete history of Polish paper money)!
Tekst polski i angielski
TEXT IN POLISH 🇵🇱 PL AND ENGLISH 🇬🇧 GB
BIG & HEAVY BOOK!
Ta obszerna, bogato ilustrowana książka poświęcona jest historii polskich banknotów i - w pewnym sensie - poświęcona również dziejom bankowości polskiej, bo przecież związane jest to ze sobą nierozerwalnie. Banknot, jak każdy znak w kulturze symbolicznej, oznacza nie tylko siebie i stanowi coś więcej niż dzieło poligraficzne. Zawiera kilka głęboko osadzonych warstw znaczeniowych - od ekonomii po sferę suwerenności. Przezierają przezeń i zjawiska stale aktualne, i te zapadłe w pamięć historyczną. Przede wszystkim liczy się w nim zaufanie jako konieczny warunek dystrybucji wytworzonych dóbr i ich wymiany.
Gdy bierzemy banknoty do ręki, oglądamy ich zbiory lub wertujemy ich reprodukcje, jak w niniejszym albumie, za każdym razem mamy do czynienia z przedmiotem-symbolem. Jak każdy znak w kulturze symbolicznej, oznacza on nie tylko siebie i stanowi coś więcej niż dzieło poligraficzne, wielkiej czasem staranności. Zawiera kilka głęboko osadzonych warstw znaczeniowych - od ekonomii po sferę suwerenności. Przezierają przezeń i zjawiska stale aktualne, i te zapadłe w pamięć historyczną. Odzwierciedla także - co wydaje się najistotniejsze - wymiar socjopsychiczny stosunków międzyludzkich. Liczy się w nich zaufanie jako konieczny warunek dystrybucji wytwarzanych dóbr i ich wymiany.
🇵🇱 PL
Idea powołania banku narodowego pojawiła się w Polsce w drugiej połowie XVIII wieku. Bank Polski powstał jednak dopiero w dobie Królestwa Polskiego 29 stycznia 1828 r. - na mocy dekretu Mikołaja I - a pierwsze emitowane przezeń banknoty weszły do obiegu w 1830 r. Utrata autonomii przez Królestwo Polskie spowodowała też stopniowe ograniczanie działalności Banku, który w 1885 r. przekształcono w kantor rosyjskiego Banku Państwa.
Wraz z powstaniem niepodległego państwa polskiego w listopadzie 1918 r. zaistniała konieczność powołania banku centralnego. Funkcje te początkowo pełniła Polska Krajowa Kasa Pożyczkowa, emitująca marki polskie, a utworzona jeszcze 9 grudnia 1918 r. rozporządzeniem niemieckiego generał gubernatora. Dopiero 28 kwietnia 1924 r. - na mocy ustawy „O naprawie skarbu państwa i reformie walutowej" - podjął działalność Bank Polski SA. We wrześniu 1939 r. złoto, waluty i dokumenty Banku ewakuowano do Paryża, potem do Londynu. W 1946 r. władze Banku wraz z jego majątkiem wróciły do kraju, wkrótce jednak Bank Polski SA postawiono w stan likwidacji, zakończonej w 1952 r.
Na terenach wyzwolonych przez Armię Czerwoną w 1944 r. PKWN zamierzał powołać własną instytucję emisyjną. 15 stycznia 1945 r. Rząd Tymczasowy w Lublinie utworzył na mocy dekretu bank państwowy - Narodowy Bank Polski, wyposażając go w przywilej emisji złotego.
Z upływem lat NBP stał się centralą finansową kontrolującą działalność całego systemu kredytowego, obsługującą finansowanie gospodarki centralnie kierowanej. W tej postaci działał przez około 40 lat.
W latach 80. podjęto dyskusję nad zmianą modelu funkcjonowania banku centralnego w Polsce. Zasadnicze przekształcenia nastąpiły jednak w latach 1989-1990 wraz z transformacją ustroju gospodarczego oraz wejściem w życie nowego Prawa bankowego i Ustawy o Narodowym Banku Polskim.
🇬🇧 GB
The idea to create a national bank in Poland was first raised in the second half of the 18th century. However, the Bank of Poland was created much later, on January 29, 1828, during the era of the Kingdom of Poland by decree of Nikolai l. The first bank notes were issued and circulated in 1830. The Kingdom of Poland's loss of autonomy also accounted for the gradual restriction on the Bank's operations. Eventually the Bank was transformed into an exchange office of the Russian State Bank in 1885.
When Poland regained its independence in 1918, the new state needed a central bank. This role was initially fulfilled by the Polish State Loan Bank created in December 9, 1916 by decree of the German General Governor which issued Polish marks. As late as in April 28, 1924, pursuant to the Law on Restoration of the State Treasury and Currency Reform, the Bank of Poland SA began its operations. In September 1939, gold, foreign currency and the Bank's documentation were evacuated to Paris and from there to London. In 1946, the board of the Bank and its assets returned to Poland soon to be put to liquidation which was finalized in 1952.
In the territories liberated by the Soviet Army in 1944, the Polish Committee of National Liberation intended to appoint its own issuing institution. On January 15, 1945, the Provisional Government in Lublin decreed the creation of a state bank, the National Bank of Poland, authorized to issue zlotys.
As time went by, the National Bank of Poland SA became the central financial institution which controlled the operations of the entire credit system and provided financing to the centrally-run economy. It had operated in this form for approximately 40 years.
In the 1980's, discussions started on changing the operating model of the central bank in Poland. However, the fundamental transformation took place between 1989-1990 and coincided with the transformation of the economic system and the entry into force of a new banking law and the National Bank of Poland Act.
Spis treści (Table of Contens):
- U korzeni pieniądza niekruszcowego (At the Source of Paper Money)
- I. Początki pieniądza papierowego w Polsce - Insurekcja Kościuszkowska 1794 r. (The Beginnings of Paper Money In Poland – The Kościuszko Insurrection of 1794)
- II. Księstwo Warszawskie - bilety kasowe (The Duchy of Warsaw – Cash Notes)
- III. Banknoty Królestwa Polskiego (Bank Notes of the Kingdom of Poland)
- IV. Pieniądz papierowy w zaborze austriackim i pruskim ((Paper Money in Territories Partitioned by Austria and Prussia)
- V. Polski pieniądz zastępczy w XIX w. (Polish Emergency Money in the 19th Century)
- VI. Pieniądz papierowy okresu pierwszej wojny światowej 1914-1918 (Paper Money During the First Word War 1914-1918)
- VII. Druga Rzeczpospolita Polska 1918-1939 ((The Second Republic of Poland 1918-1939)
- VIII. Banknoty czasów wojny i okupacji 1939-1945 (Bank Notes During the War and Occupation 1939-1945)
- IX. Banknoty Rzeczypospolitej Polskiej oraz Rzeczypospolitej Ludowej 1944-1989 (Bank Notes of the Republic of Poland and Polish People's Republic 1944-1989)
- X. Banknoty Trzeciej Rzeczypospolitej Polskiej (Bank Notes of the Third Republic of Poland)
Gato
Seria:
208 str., oprawa twarda, obwoluta, 250x315
Stan: b.dobry (praktycznie idealny)
Wyd.: Rosikon Press, 1996
ISBN: 83-903459-5-1
8390345951